KANDİDAZİS
Daha çok vagina ve vulvada oturduğu için Mikotik Vaginitis ya da Mikotik Vulvovaginitis adları ile anılırlar.
Erişkin kadınların %75’i hayatlarının herhangi bir döneminde en az bir defa mantar enfeksiyonu geçirir. Bazı vakalar kolayca tedavi edilirlerse de bazıları kronikleşebilir; hem doktor hem hasta açısından can sıkıcı bir hal alırlar. Vaginal mantar infeksiyonlarının %67-95’inde etken bir maya hücresi olan Candida Albicans’tır; bundan dolayı vaginal mantar infeksiyonlarına genel olarak Vaginal Kandidiazis denilir. Candida albicans normalde vaginada bulunan bir mikroorganizmadır çeşitli nedenlerle(gebelik, antibiotik kullanımı gibi) tablo oluştururlar. Erkek semeninde üretilemediği için cinsel yolla bulaşan bir hastalık olarak kabul edilemese de, kadında mantar enfeksiyonu saptanınca eşine de taşımış olma ihtimali nedeniyle antimikotik tedavi verilir.
Vajinal mantar enfeksiyonlarında predispozan faktörler:
Aşağıdaki durumlar, vaginal mantar infeksiyonlarını tetikler.
- Antibiyotikler: Antibiyotikler vajinanın normal pH dengesini bozarak mantar enfeksiyonu için uygun ortam hazırlarlar. Vajinitte en sık etkili olan antibiyotikler tetrasiklin ve penisilin grubu ilaçlardır.
- Gebelik: Gebelikte; gebelik hormonlarının etkisi ile vaginada glikojen miktarı(şeker) artar, ayrıca vaginanın asit ortam dengesi baz lehine değişir. Bu faktörler de mantar hücrelerinin üremesi için uygun zemin hazırlarlar.
- Şeker Hastalığı: Kontrol edilmeyen Şeker Hastalıklarında kan şeker düzeylerinin yüksekliği idrar ve vaginal salgılara da yansır, bu da mantar için uygun bir ortam hazırlar.
- Bağışıklık sisteminin baskılanması(İmmunosüpresyon): İmmunosüpresyon, bağışıklık sisteminin baskılanması demektir. İlaçlar ya da sistemik hastalıklar sonucu hücresel bağışıklık sisteminin baskılanması kandidiazisi hızlandırır.
- Spiral: Rahim içi araçların artırdığı akıntı ve oluşturduğu infeksiyon ile vaginal florayı bozduğu düşünülür. Bir de bazı hastalarda bakır allerjisi nedeniyle oluşan kaşıntılarla oluşturulan lezyon bölgelerinde kandida üremesi olabilmektedir.
- Naylon giysiler: Özellikle kilolu kadınlarda giyilen naylon giysiler ve çamaşırlar bölgede sıcaklık ve nem artışına neden olurlar. Bu durum mantar hücreleri için altın değerinde bir fırsattır. Gelişen enfeksiyon tekrarlama ve kronikleşme eğilimindedir.
- Lokal allerjenler: Renkli tuvalet kağıtları, parfümler, yüzme havuzundaki ilaçlar, tampon ve pedler alerjiye neden olabilirler. Alerjik zemin üzerinde ise daha sonra mantar enfeksiyonu gelişebilir.
- Rahim ağzı yara ya da iltihapları: Oluşan ve geçmeyen akıntıların tahrişleri sonucu oluşan zemin, mantar hücreleri için uygun bir ortamdır.
- Metabolik Hastalıklar, obesite ve radyasyon tedavisi gibi faktörler de mantar enfeksiyonlarına zemin hazırlar.
Mikotik Vaginitis belirtileri:
- Vajinal mantar enfeksiyonunun en önemli ve en sık görülen belirtisi kaşıntıdır. Bu kaşıntı geceleri şiddetlenir ve sıcak etkisi ile artar.
- Hastaların çoğunda dış genital organlarda yanma vardır. Özellikle idrar yaparken, idrarın değdiği bölgelerde şiddetli yanma hissi olur.
- Bazı hastalarda cinsel ilişki esnasında ağrı olabilir.
- Vajinal kandidiazisde akıntı her zaman olmaz. Eğer mevcut ise bu akıntı beyaz renkli ve içerisinde süt ya da peynir kesiği şeklinde tanımlanan ya da kireç benzeri olarak nitelendirilen parçacıklar bulunur. Vajina duvarında mantar plakları bulunabilir. Bunların görülmesi kandidiazis için tipiktir. Akıntıda kötü koku görülmez. Kokunun olması kandidiazise eşlik eden ikinci bir enfeksiyonun varlığını akla getirmelidir.
- Vulva ve vajinada kızarıklık ve şişlik olabilir.
- Kaşımaya bağlı olarak vulva derisinde soyulmalar ve küçük kanamalar olabilir.
Tanı:
Vajinal mantar enfeksiyonlarının tanısı güç değildir. Genelde muayene esnasında hastanın şikayetleri ve muayene bulgularının bir arada değerlendirilmesi ilave bir laboratuvar tetkikine gerek kalmadan tanı koydurur.
Vajinal kandidiazisde kültür almanın rolü yoktur. Bunun yerine alınan akıntı örneğinin potasyum hidroksit ile muamele edildikten sonra mikroskop altında incelenmesi ve tipik mantar psödohiflerinin görülmesi tanıyı kesinleştirir.
Tedavi:
Vajinal mantar enfeksiyonlarının tedavisi hem çok kolay hem de zordur. Tedavi ile akut şikayetler büyük ölçüde giderilir. Ancak hastaların %5-25’inde hastalık daha sonra tekrarlar. 1 yıl içinde en az 4 defa kandidazis atağı geçirilir ise bu durumda tekrarlayan enfeksiyonlardan söz edilmektedir. Bu yeniden atakların nedeni mantar mayalarının vajinadaki sağlam dokuların içine girerek derinlere kadar ilerlemesi ve burada sessiz kalmaları ve ilaçlardan da etkilenmemesi olarak açıklanmaktadır. Vajina hücreleri sürekli bir yenilenme içinde bulunduğundan üstteki hücreler dökülüp alttaki hücreler yüzeye çıktıkça bu mayalarda yüzeye yaklaşmakta ve uygun ortam bulduğunda yeniden enfeksiyona neden olmaktadır. Bu duruma invazif kandidiyazis adı verilir. İnvazif kandidiazisin önlenmesinde predispozan faktörlerin ortadan kaldırılması şarttır. Tedavide hem sistemik hem de lokal ilaçların kullanılması gereklidir. Ağızdan Flukonazol grubu ilaçlar tercih edilir. Lokal ilaçlar hem vajinal ovül (fitil) hem de krem şeklinde olabilir. Tekrarlayan enfeksiyonlarda ise bazı yazarlar eş tedavisi gerektiğini düşünmektedirler. Ağızdan alınan sistemik tedavide tek günlükten 1 haftalığa kadar tedavi protokolleri ve ilaçlar mevcuttur. Aynı durum vajinal ovüller için de geçerlidir. Ben, tedavide haftada bir tek doz ile 6aya varan tedaviler uygulamaktayım. Tedavi esnasında naylon giysiler gyilmemesi, çamaşırların pamuklu olması, kaynatarak yıkanması ve buharlı ütü ile ütülenmesi, dar giysilerden kaçınılması, vajinanın su ile yıkanmaması bunun yerine nötr pH derecelerine sahip ve bu amaçla üretilmiş sıvı sabunların kullanılması tedaviyi kolaylaştırır.